Una settimana una parolla
(O duie, o micca, sfidàtevi di e « parole parole parole…»)
Per principià, aghju sceltu a parolla « ghjattu ».
L’orìgine ricolla à u bassu-latinu cattus (in latinu classicu si tratta di felis), chì s’hè sparsu ind’e sfarente lingue d’Auropa sicondu dui modi : quelli di u «K» piuttostu à u nordu, è quelli di u «G» piuttostu à u sudu. Truvemu, pè un dettu, cat in inglese, Katze in tedescu, kazh in brittonu, o Kàtz in alsazianu. In facia, ci hè gat in lingua uccitànica è catalana, Gato in Spagna, gatto in talianu. È i Francesi ? Cum’è di sòlitu, li piace à staccassi da l’usu cumunu. Iè u chat hè un « nè nè » (vi ramenta qualcosa ? Ma sì, a sapete, certi marchjatori…) : nè «K» nè «G». Allora iè, pìglianu pè a scusa a famosa Loi de Bartsch. Sò sicura ch’è vo m’avete da ringrazzià quandu dicerete à l’amichi : « l’essenza troppu cara ? Hè a colpa di a loi de Bartsch » (cosa hè stu cosu ? Un nome bàrbaru pè un fenòmenu linguìsticu bàrbaru).
Ma i tercani sò… innò, micca i Chinesi ! Nò, sò l’anziani Egiziani. Non solu scrìvenu a parolla cù a màghjina d’un ghjattu, ma a prununcia hè… mjw cioè «miu » ! D’altronde, si sà chì stu pòpulu hè u primu ad avè ammansitu, à pàrtesi di 10.000 nanzu à Cristu, u felis silvestris lybica, chì u scopu era di curà u granu. Ma, si pare chì i ghjatti ùn sò micca addatti pè caccighjà i topi. A pudete crede voi ? Eppuru hè ciò chì ci spieca un artìculu di Sciences et Avenir di u 25 d’ottobre 2018 !
U ghjattu hà un nome per l’amichi è pè u veterinariu. «Cumu si chjama u to ghjattu?» «Berlioz », «O chì bellu nome ! » Ma entruti in casa, i patroni pàrlanu à i so ghjatti cù unumatopei (mugnumugnumugnu !) è ipocorìstichi. «Basta ! ùn ci capiscu un caulufiore. L’affari sò veradimente in francese » «Nò, in francese hè cumplicatu ancu di più : ci hè un’acca è un i grecu ». «Bà bè, ma cosa ci hè, ma cosa ci hè in questu artìculu ! ». Hè detta, vi spiecu stu tèrmine. Ghjè a manera affetuosa di parlà à qualchissia. Pè un dettu, si dice misgiu, misgettu « nò, misginu » «Nò, misgettu » « nò misginu ». « Ahu ! Fèmula finita, diceremu misgettinu ! »
U ghjattu hè veneratu o disprezzatu sicondu i tempi è i rughjoni. Per l’Egiziani è l’Asiàtichi a leia trà l’omu è l’animale hè stretta, imbece chì in a Francia medievale hè odiatu. Esiste, in Còrsica, una manata di pruverbii ch’è no puderìamu qualificà di misògini. Di fatti, ghjè guasgi sempre a ghjatta chì hè rispunsèule di tutti i guai : « Infidu cum’è a ghjatta », «Ghjatta ci hè ma coda ùn hà » senza scurdassi di u goffu ghjattu mammone. Vi lasciu cù un’antra parolla bàrbara : esiste un nome per quelli chì t’anu a paura di i ghjatti : l’ailurofobia. Ne cunniscite tutti unu : Napulione !
Marina Chovin